۱- کسب درآمد برای دولتها
۲- حمایت از تولیدات ملی
بدون تردید، افزایش نرخ تعرفه واردات برای دولتها درآمدزایی داشته و میتواند بخشی از هزینههای جاری آنها را تامین کند ولی میتواند تبعات منفی نیز داشته باشد. این تبعات منفی، افزایش گرانی و ایجاد تورم در داخل کشور و همچنین افزایش جذابیت قاچاق کالا را به دنبال خواهد داشت. هر چند تولیدکنندگان محصولات نهایی در داخل از افزایش نرخ تعرفه واردات بهویژه درباره کالاهای نهایی استقبال کرده و آن را باعث افزایش قدرت رقابتپذیری خود در مقابل کالاهای مشابه خارجی ارزیابی میکنند اما با افزایش ورود غیرقانونی و قاچاق همان کالا از مبادی غیررسمی، درواقع خود را در مقابل این رقبا خلع سلاح شده مییابند و شکوه و گله آنها از سیل واردات آن کالا بهصورت قاچاق بالا میرود. بنابراین تعیین نرخی معقول و کارشناسی شده برای واردات کالا میتواند نقشی موثر و تعیینکننده برای حمایت از تولید داخل، کاهش جذابیت قاچاق کالا و کالای قاچاق و همچنین تنظیم قیمتها در بازار داخل داشته باشد. تمامی این موارد درباره سیاستهای داخلی تعیین نرخ تعرفه واردات صادق است ولی مسئله مهم دیگر نحوه تنظیم روابط تجاری کشور با طرفهای تجاری خارجی است به نحوی که رقیب تجاری هرگونه اقدام بازدارنده از سوی طرف مقابل را با اقدامات مشابه تلافی میکند. اینجاست که تدوین و تنظیم رژیم درست تجاری و نظام هوشمندانه تعیین تعرفه واردات اهمیت دوچندان مییابد. بدیهی است چنانچه نرخ تعرفه واردات کالا از حد معقولی بیشتر شود علاوهبر اینکه باعث گرانی کالا در داخل کشور میشود، جذابیت ورود کالا از طریق غیرقانونی و قاچاق را نیز باعث شده و نهتنها از تولیدات کالای داخلی حمایتی نشده بلکه حجم قاچاق کالا را نیز افزایش داده و دولت را از حقوق و درآمدهای قانونی خود محروم میکند. از سوی دیگر، دولتها نیز نباید به مقوله تعرفه واردات تنها به عنوان روشی برای کسب درآمدهای بیشتر نگاه کرده و به این ترتیب باعث بروز تبعات منفی برای اقتصاد کشور شوند. به عبارت دیگر در صورت افزایش نرخ تعرفه واردات برای کالاهای نهایی در کشور، این مصرفکنندگان داخلی هستند که باید تبعات گرانی آن کالای نهایی را تحمل و از بودجه خود، هزینههای جاری دولت را تامین کنند. البته تعریف و توجیه علت دریافت عوارض و مالیات از شهروندان هر کشوری، همین تامین هزینههای جاری دولتهاست اما اگر دولتی به جای اینکه همه سال هزینههای خود را کاهش دهد و خود را کوچکتر و چابکتر کند و کارها را به مردم بسپرد هر روز فربهتر و ولخرجتر شود آنوقت این ترفندها هم کارساز نبوده و همچنان دولتها دخلشان از خرجشان کمتر خواهد بود و فشارهای مالیاتی نیز به طور مستمر افزایش مییابد. متاسفانه کشور ما نیز به دلیل الحاق نشدن به سازمان تجارت جهانی و وجود برخی فشارهای داخلی، یکی از کشورهای با نرخ تعرفه بالای واردات در جهان است. البته در سالهای اخیر، تلاشهای خوبی برای کاهش نرخ موثر تعرفه واردات و همچنین کاهش ردیفهای تعرفهای شده که مثبت ارزیابی میشود ولی کافی نیست و باید چنین سیاستهایی تثبیتشده و تداوم داشته باشد.
علیرضا حائری – کارشناس صنعت