مرضیه مردانی – کارشناس پیراپزشکی و استاد سابق دانشکده پرستاری
یکی از واکسنهایی که در جهان ساخته شده و در برخی از کشورها نیز مورد استفاده قرار گرفته، واکسن “فایزر بیونتک” است؛ این واکسن توسط شرکت آمریکایی داروسازی “فایزر” با همکاری شرکت داروسازی آلمانی “بیونتک” ساخته شده و هماکنون در آمریکا و برخی از نقاط جهان تزریق میشود.
اما مطالعات بالینی روی این واکسن آمریکایی نشان می دهد که با وجود تبلیغات گسترده ای که درباره آن در سراسر جهان صورت گرفته اثربخشی آن آنچنان که مطرح می شود نیست.
در حالی که مسئولان تولیدکننده فایزر گفته بودند اثر بخشی این واکسن بالای 90 درصد است اما عوارض آن آنچنان گسترده بوده است که حتی مدیر فاتیزربیونتک هم حاضر به تزریق این واکسن نشد.
نکته قابل توجه دیگر عوارض جانبی این واکسن و پیامدهای ایجاد شده در برخی از دریافتکنندگان آن است؛ طبق دادههای اولیه و گفته مقامات شرکت فایزر، عوارض جانبی واکسن کووید19 شباهت زیادی به عوارض جانبی واکسن آنفلوآنزا دارد اما شدت آنها بیشتر است؛ در بیانیه منتشر شده توسط شرکت سازنده عوارضی از قبیل دردهای عضلانی، درد در محل تزریق، تب شدید و همچنین بروز عوارض آلژیک در برخی از دریافتکنندگان است.
در آزمایشهای بالینی در آمریکا، چهار نفر از داوطلبان دچار فلج موقت صورت (Bell’s Palsy) شدند که در همان ابتدا مورد انتقاد سازمان غذا و داروی آمریکا قرار گرفت؛ با این وجود برخی از پزشکان و متخصصان آمریکایی مدعی شدند که هنوز بروز این حادثه بر اثر تزریق واکسن تائید نشده و باید آزمایشهای گستردهتری انجام شود؛ با این حال نگرانیهایی را در مورد استفاده از این واکسن در پی داشته است.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) در آمریکا هم چندی پیش اعلام کرده بود که 6 نفر از 270 هزار نفر در این کشور که با واکسن فایزر علیه ابتلا به ویروس کرونا واکسینه شده بودند، دچار واکنشهای آلرژیک شدید شده و زندگی عادی آنها مختل شده است.
البته خبرهای ضد و نقیضی هم از مرگ چندین نفر در اثر استفاده از واکسن فایزر در رسانه ها مخابره شد و همه این ها دلیلی بر افزایش نگرانی جهانی درباره این واکسن آمریکایی است.
واکسن فایزر بایونتک تنها واکسن کروناست که اتحادیه اروپا تاکنون آن را تایید کرده و سفارش میلیونها دوز واکسن دیگر هم داده شده است، اما به نظر میرسد مشکلات این واکسن پرحاشیه آنقدر زیاد است که اتحادیه اروپا هم به سراغ نمونه های دیگر این واکسن تمایل داشته باشد.
صرفنظر از شرایط نگهداری این واکسن که باید در دمای منهای 70 درجه باشد و زیر ساخت های آن در بسیاری از کشورهای جهان فراهم نیست شرایط تزریق و استفاده از آن هم آنچنان پیچیده است که کار را برای بسیاری از مردم جهان برای استفاده از این واکسن پیچیده تر کرده است.
به عنوان نمونه چند هفته پیش در آلمان برخی از کارکنان یک خانه سالمندان که از اولین کسانی بودند که واکسن فایزر بایونتک را زدند، به اشتباه پنج دوز بیشتر از آنچه که باید در واکسن پر شود به کشورهای مختلف ارسال شده است و به محض رسیدن به مقصد قبل از تزریق باید رقیق شود.
البته مسئولان فایزر در توجیهی اعلام کرده اند که این مساله ناشی از نوعی خطای انسانی است به طوریکه یا دستورالعمل تزریق واکسن را به دقت نخوانده اند یا دستوالعمل احتمالاً به انگلیسی ساده نبوده است که آنها آن را درست متوجه شوند. در نتیجه به دست کم هشت تن از کارکنان یک خانه سالمندان چهار دوز واکسن بیشتر از حدی که باید تزریق شود؛ تزريق شد .
یکی دیگر از مهمترین چالش های فایزر،بدعهدی شرکت تولید کننده در تحویل این واکسن است که بسیاری از کشورهای متقاضی فایزر را با مشکلات جدی مواجه کرده است.
از دو هفته پیش، نهاد مبارزه با بیماری های واگیردار ایتالیا اعلام کرد که این نهاد به زودی از شرکت داروسازی فایزر آمریکا به علت تاخیر در تحویل واکسن های کووید – ۱۹ سفارش داده شده به کشورهای اروپایی شکایت کند.
این اعلام شکایت ایتالیا از فایزر چند روز پس از آن اعلام شد که فایزر تائید کرد: هم زمان با افزایش ظرفیت تولید سالانه تاسیسات بلژیک به ۲ میلیون واحد، به صورت موقت تحویل واکسن به کشورهای اروپایی و کانادا را کاهش می دهد.
در همین ارتباط نیز، «دومینکو آرکوری»، مقام ایتالیایی نهاد مبارزه با بیماری های واگیردار گفته است که از حمایت همه فرمانداران مناطق ایتالیا برای شکایت مدنی یا کیفری علیه شرکت فایزر، برخوردار است.
به گفته آرکوری این تاخیر با کاهش ۲۹ درصدی شمار واکسن های تحویلی برابر خواهد بود و بهداشت شهروندان ایتالیا قابل مذاکره نیست.
اما ایتالیا تنها شاکی شرکت واکسن سازی فایزر نیست.در اروپا دیگر مقامات دولتی نیز اعلام کرده اند که فایزر حجم واکسنهای کووید-۱۹ را که این هفته به برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا تحویل خواهد داد، به نصف کاهش داده و این مسئله باعث شده تا نارضایتی از کاهش غیرمنتظره عرضه واکسنهای این شرکت داروسازی آمریکایی رو به افزایش باشد.
آندرئی باچیو معاون وزیر بهداشت رومانی، در گفتگو با رویترز اعلام کرده است این کشور فقط ۵۰ درصد میزان برنامه ریزی شده را دریافت کرده است.
اوضاع در لهستان نیز به همین شکل است به طوری که مقامات اعلام کردند این کشور ۱۷۶ هزار دوز واکسن دریافت کرده که کاهشی حدود ۵۰ درصدی را در مقایسه با آن چه انتظار میرفت، نشان میدهد.
دولت جمهوری چک نیز پیش بینی میکند که این اختلال هفتهها طول بکشد و به کند شدن عملیات واکسیناسیون منجر شود.
یان بلاتنی وزیر بهداشت جمهوری چک اعلام کرد: ما باید انتظار داشته باشیم تعداد وقتهای باز برای واکسیناسیون در سه هفته آینده کاهش یابد.
تحویل واکسنهای فایزر در جمهوری چک نیز حدود ۱۵ درصد کاهش یافته است ومقامات این کشور پیش بینی کرده اند در دو هفته آینده نیز تقریبا ۳۰ درصد کاهش خواهد داشت.
در نهایت می توان نتیجه گرفت که عوارض شدید و خطرناک واکسن آمریکایی، بدعهدی تولید کننده در تحویل واکسن، دشواری ها و مشکلات ناشی از نگهداری و حمل و نقل این واکسن در کنار قیمت بالای خرید آن عوامل مهمی است که سبب شده فایزر بایونتک آمریکایی هر روز بیشتر از گذشته جایگاه خود را در بین کشورهای جهان از دست داده و واکسن های دیگر جایگزین این واکسن پرحاشیه شوند.